نرخ بهره چیست و چرا اهمیت دارد؟ + (فرمول محاسبه)

نرخ بهره (interest rate) میزان مبلغی است که وام‌دهنده از وام‌گیرنده دریافت می‌کند. این نرخ معمولاً به‌صورت سالانه مشخص می‌شود و در اصطلاح به آن سود بانکی می‌گویند ولی این نرخ چیزی فراتر از سود بانکی برای پول کاغذی است. interest rate همچنین می‌تواند برای مبلغی که در یک بانک یا اتحادیه اعتباری از حساب پس‌انداز یا و حساب‌های سپرده به دست می‌آید اعمال شود.

در این مطلب آموزشی از صرافکس قصد داریم در رابطه با interest rate و جنبه‌های مختلف آن به بحث بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

نرخ بهره چیست؟

نرخ بهره اساساً هزینه‌ای برای وام‌گیرنده برای استفاده از یک دارایی است. این دارایی‌ها می‌تواند شامل موارد مختلفی مانند پول نقد، خودرو، کالای مصرفی، ارز دیجیتال و… باشد. interest rate بیشتر برای وام و پول قرض گرفتن‌ها به‌کاربرده می‌شود. پول قرض گرفته‌شده یا به‌صورت یکجا در تاریخ از پیش تعیین‌شده یا به‌صورت اقساط دوره‌ای بازپرداخت خواهد شد.

برای وام‌هایی که افراد دریافت می‌کنند، interest rate به اصل پول اعمال می‌شود که مبلغ وام خواهد بود. نرخ بهره هزینه بدهی برای شخص وام‌گیرنده و نرخ بازده برای شخص وام‌دهنده است. در این‌گونه معاملات معمولاً پولی که باید بازپرداخت شود معمولاً بیشتر از مبلغ قرض شده است، زیرا وام‌دهندگان برای خواباندن دارایی خود در طول دوره وام به غرامت نیاز دارند. این به این دلیل است که وام‌دهنده می‌توانست در آن دوره با این مبلغی که به‌عنوان وام می‌دهد، وجوه را سرمایه‌گذاری کند که باعث ایجاد درآمد از دارایی می‌شد.

نکته مهمی که در این رابطه وجود داد این است که زمانی که شخص وام‌گیرنده از نظر شخص یا سازمان وام‌دهنده کم‌ریسک در نظر گرفته شود، معمولاً interest rate کمتری از وام‌گیرنده دریافت می‌شود. همچنین از طرفی اگر وام‌گیرنده با ریسک بالا در نظر گرفته شود، نرخ بهره‌ای که از آن‌ها دریافت می‌شود بالاتر خواهد بود که منجر به وام هزینه بالاتر خواهد شد.

مطالعه بیشتر : صرافی بای بیت

فرمول محاسبه نرخ بهره

فرمول محاسبه نرخ بهره معمولی بسیار آسان است. برای مثال اگر یک فرد وام 30000000 تومانی از بانک بگیرید و در قرارداد وام قیدشده که نرخ سود وام 4٪ سود ساده خواهد بود، به این معنی است که باید مبلغ اصلی وام یعنی 30000000 تومان در این ٤٪ ضرب شود که در این صورت سود آن 12000000 میلیون تومان خواهد شد و باید وام‌گیرنده مبلغ 42000000 تومان به وام‌دهنده بپردازد.

مثال بالا بر اساس فرمول سود ساده سالانه محاسبه‌شده که عبارت است از:

نرخ بهره ساده = مبلغ اصل X نرخ بهره X زمان

فردی که وام گرفته است باید 12000000 تومان سود در پایان سال بپردازد، با این فرض که فقط یک قرارداد وام یک ساله است. اگر مدت وام 3 ساله باشد، سود پرداختی به شرح زیر خواهد بود:

نرخ بهره ساده = 30000000 * ٤٪ * 3 

نرخ بهره مرکب

نوعی دیگری از interest rate که امروزه از آن استفاده می‌شود، نرخ بهره مرکب است. برخی از اشخاص و شرکت‌های وام‌دهنده این روش را ترجیح می‌دهند که در آن وام‌گیرنده سود بیشتری می‌پردازد. interest rate مرکب که به آن سود بهره نیز می‌گویند، هم به اصل و هم به سود انباشته‌شده در دوره‌های قبلی اعمال می‌شود. بانک یا شخص وام‌دهنده فرض می‌کند که در پایان سال اول وام‌گیرنده اصل و بهره آن سال را بدهکار است.

بانک همچنین فرض می‌کند که در پایان سال دوم، وام‌گیرنده اصل سرمایه به‌اضافه سود سال اول به‌اضافه بهره سود سال اول را بدهکار است. برای بازه زمانی که کمتر از یک سال باشد، سود به‌صورت ماهانه از اصل سرمایه شامل سود تعلق‌گرفته از ماه‌های قبل محاسبه می‌شود. برای بازه‌های زمانی کوتاه‌تر، محاسبه بهره برای هر دو روش مشابه خواهد بود. با افزایش زمان وام‌دهی، تفاوت بین دو نوع محاسبه بهره افزایش خواهد یافت.

فرمول محاسبه interest rate مرکب به‌صورت زیر است:

p X [(1 + نرخ بهره)n − 1] = نرخ بهره مرکب

که در آن به ترتیب عبارات نشان‌دهنده موارد زیر است:

• p = مبلغ اصلی
• n = تعداد دوره‌های ترکیبی

سود مرکب در حساب‌ های پس ‌انداز

زمانی که با استفاده از حساب پس‌انداز پول پس‌انداز می‌شود برای سود بردن از interest rate، روش مرکب ترجیحاً روش بهتری است. در این‌گونه موارد سودی که در این حساب‌ها به دست می‌آید و به‌عنوان غرامتی به صاحب حساب و به‌صورت مرکبی داده می‌شود و در آن بانک اجازه استفاده از وجوه سپرده‌شده را داده است.

به‌عنوان‌مثال، اگر شما 500000000 میلیون تومان به یک حساب پس‌انداز با بازده بالا واریز کنید، بانک می‌تواند درصدی از این وجوه را به‌عنوان وام استفاده کند. در این صورت بانک برای جبران خسارت فرد سالانه مثلاً 8% سود به ‌حساب شخص واریز می‌کند؛ بنابراین، درحالی‌که بانک 10 درصد از وام‌گیرنده می‌گیرد، 8 درصد آن را به صاحب حساب می‌دهد. به‌صورت کلی و در واقع، کسانی که پس‌انداز می‌کنند به این بانک‌ها پول قرض می‌دهند که به نوبه خود، وجوهی را در ازای بهره در اختیار وام‌گیرندگان قرار می‌دهد.

مطالعه بیشتر : متافای

هزینه بدهی وام‌گیرنده

به‌صورت کلی نرخ‌های بهره نشان‌دهنده درآمد بهره برای شخص وام‌دهنده هستند. به‌عبارت‌دیگر این نرخ‌ها، هزینه بدهی به وام‌گیرنده را تشکیل می‌دهند. در این‌گونه موارد شرکت‌ها، بانک‌ها و… هزینه وام گرفتن یا پول قرض گرفتن را در مقابل هزینه حقوق صاحبان سهام، مانند پرداخت سود سهام، تحلیل و محاسبه می‌کنند تا مشخص کنند کدام منبع تأمین مالی کم هزینه‌تر است. با توجه به اینکه امروزه بیشتر شرکت‌ها سرمایه خود را با پذیرش بدهی و یا انتشار سهام تأمین می‌کنند، هزینه سرمایه برای دستیابی به ساختار سرمایه بهینه ارزیابی می‌شود.

چگونگی تعیین نرخ بهره

interest rate که توسط بانک‌ها و شرکت‌های وام‌دهنده تعین می‌شود تحت تأثیر عوامل متعددی مانند وضعیت اقتصادی آن کشور، نرخ تورم و… تعیین می‌شود. در این‌گونه موارد بانک مرکزی یک کشور (مثلاً بانک مرکزی ایران) نرخ بهره را تعیین می‌کند که هر بانک از آن برای تعیین محدوده interest rate خود استفاده می‌کند. با این شرایط هنگامی‌که بانک مرکزی یک کشور interest rate را در سطح بالایی تعیین می‌کند، هزینه بدهی افزایش می‌یابد در نتیجه زمانی که هزینه بدهی بالا باشد، مردم از وام گرفتن صرف‌نظر می‌کنند. همچنین باید به این نکته توجه داشت که interest rate با تورم افزایش می‌یابد.

برای رویارویی با تورم در این شرایط بانک‌ها ممکن است اقداماتی مانند الزامات ذخیره بالا، عرضه محدود پول و یا تقاضای بیشتری را به کار بگیرند. در یک وضعیت اقتصادی با نرخ بهره بالا، مردم به پس‌انداز پول خود روی می‌آورند زیرا در این موارد سودی که دریافت می‌کنند از نرخ پس‌انداز بیشتر خواهد بود. با این شرایط بازار سهام آسیب می‌بیند زیرا سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند از نرخ بالاتر پس‌انداز استفاده کنند تا اینکه در بازار سهام با بازده کمتر سرمایه‌گذاری را ادامه دهند. کسب‌وکارها همچنین دسترسی محدودی به منابع مالی سرمایه از طریق بدهی دارند که منجر به انقباض اقتصادی می‌شود.

مطالعه بیشتر : صرافی کوینکس

سخن پایانی

نرخ بهره مبلغی است که توسط وام‌دهنده برای استفاده از دارایی‌های خوابانده شده به وام‌گیرنده پرداخت می‌شود. این نرخ برای دارایی‌های مختلفی به کار گرفته می‌شود و فقط مختص پول نیست. به‌صورت کلی دو نوع interest rate وجود دارد که هرکدام فرمول محاسبه مختص به خودشان را دارند. در این مطلب آموزشی ما در رابطه با interest rate و چگونگی تعیین آن توضیحاتی را ارائه دادیم. امیدوارم که این مقاله برای شما مفید واقع‌شده باشد.

سوالات متداول