بررسی و آموزش اندیکاتور RSI یا شاخص قدرت نسبی

در این مقاله از کافه ترید، به بررسی و آموزش اندیکاتور RSI می‌پردازیم.

• این اندیکاتور چقدر کاربرد دارد؟
• تریدرها چگونه از آن استفاده می‌کنند؟
• چرا در کنار اندیکاتور MACD از آن استفاده می‌کنند؟
• سیگنال گرفتن با آن چگونه است؟
• و…

با صرافکس همراه باشید.

شاخص قدرت نسبی (RSI) چیست؟

شاخص قدرت نسبی یک اندیکاتور مُمنتم است که در تحلیل‌های تکنیکال استفاده می‌شود. RSI میزان سرعت و تغییرات اخیر قیمت‌ سهام را برای ارزیابی شرایط «بیش از حد ارزش گذاری شده» یا «کم ارزش گذاری شده» اندازه گیری می‌کند.

شاخص قدرت نسبی (RSI) یک نمودار خطی (Oscillator) است که در مقیاس صفر تا ۱۰۰ به نمایش گذاشته می‌شود. این اندیکاتور توسط آقای J.Welles Wilder Jr. توسعه داده شد و در چاپ اول کتابش در سال ۱۹۷۸ معرفی شد. نام این کتاب ایده‌های جدید در سیستم معامله‌گری تکنیکال بود.

شاخص قدرت نسبی (RSI) می‌تواند بیشتر از نشان دادن شرایط «اشباع خرید» و یا «اشباع فروش» کاربرد داشته باشد. همچنین می‌تواند نشان دهنده این باشد که تغییر روند و یا اصلاح قیمتی در انتظار است. می‌تواند سیگنال دهد که چه زمانی خرید یا فروش انجام شود. به طور رایج، اگر شاخص RSI عدد ۷۰ یا بیشتر از آن را نشان دهد، نشان دهنده وضعیت «اشباع خرید» است. اگر شاخص ۳۰ یا پایین‌تر از آن باشد، نشان دهنده وضعیت «اشباع فروش» است.

نکات کلیدی:

• شاخص قدرت نسبی یک مُمنتم نوسانگر محبوب است که در سال ۱۹۷۸ معرفی شد.
• RSI سیگنال‌هایی از خرسی و یا گاوی بودن مُمنتم قیمتی به معامله‌گران می‌دهد و اغلب در زیر نمودار قیمت نمایش داده می‌شود.
• معمولا زمانی که شاخص RSI بالای ۷۰ باشد، شرایط «اشباع خرید» را نشان می‌دهد و زمانی که زیر ۳۰ باشد، نشان دهنده «اشباع فروش» یک سهام است.
• معمولا اگر شاخص RSI به پایین خط اشباع خرید یا بالای خط اشباع فروش برود، برای تریدرها نشان‌ٔهنده سیگنال خرید و یا فروش می‌باشد.
• بهترین کارکرد شاخص RSI در معامله‌گری در بازارهای رنج (Range) و نوسانی است.

شاخص قدرت نسبی (RSI) چگونه کار می‌کند؟

شاخص قدرت نسبی (RSI) به عنوان یک اندیکاتور مُمنتم، «قدرتِ» یک سهام را در روزهایی که قیمت آن بالا است با زمانی که قیمت آن پایین است مقایسه می‌کند. مقایسه نسبیت این نتایج با حرکات قیمتی (Price Action) می‌تواند به معامله‌گران ذهنیتی از عملکرد قیمتی یک سهام (در آینده) دهد. به طور کلی RSI همراه با دیگر اندیکاتورهای تکنیکال استفاده می‌شود و می‌تواند به معامله گران کمک کند تا تصمیمات معاملاتی بهتری را اتخاذ کنند.

محاسبه RSI چگونه انجام می‌شود؟

شاخص RSI دو بخش محاسباتی دارد که بخش اول آن با فرمول زیر شروع می‌شود:

میانگین مقدار سود یا ضرر استفاده شده در این محاسبه، میانگین درصد سود یا ضرر در طول دوره بازگشت است. این فرمول از یک مقدار مثبت برای میانگین ضرر استفاده می‌کند. در دوره‌هایی که قیمت دارایی با ضرر مواجه نشده است، میانگین ضرر (Average Loss) را صفر در نظر می‌گیرند و در دوره‌هایی که قیمت دارایی سودی نداشته است، میانگین سود (Average Gain) را صفر در نظر می‌گیرند.

تعداد استاندارد دوره‌های مورد استفاده برای محاسبه مقدار اولیه RSI عدد ۱۴ است. برای مثال تصور کنید بازار در ۷ روز از ۱۴ روزی که سپری شده است، میانگین ۱ درصد افزایش یافته است. ۷ روز باقی مانده با میانگین کاهش ۰.۸٪ مواجه شده است.

در این صورت بخش اول محاسبه RSI مانند نمونه‌ی زیرخواهد بود:

حال از آن‌جایی که داده ۱۴ دوره در دسترس است، محاسبه بخش دوم را می‌توان انجام داد. هدف آن هموارسازی نتایج است، به گونه‌ای که RSI در یک بازار پر روند به 100 یا صفر نزدیک شود.

ترسیم شاخص قدرت نسبی (RSI)

پس از این که RSI محاسبه شد، اندیکاتور RSI می‌تواند در زیر چارت قیمتی یک دارایی نمایش داده شود. شاخص RSI با بیشتر شدن تعداد و اندازه روزهای سبز بازار، افزایش پیدا می‌کند و با بیشتر شدن روزهای قرمز بازار، شاخص RSI کاهش پیدا می‌کند.

همانطور که در چارت بالا می‌بینید، در حالی که یک سهام در روندی صعودی قرار دارد، ممکن است اندیکاتور RSI در محدوده اشباع خرید برای روزهایی مضاعف باقی بماند. همچنین این اندیکاتور در روزهایی که روند قیمتی یک سهام نزولی است، می‌تواند در محدوده اشباع فروش برای مدت‌هایی طولانی باقی بماند. ممکن است این مسئله برای تحلیل‌گرهای تازه وارد گیج کننده باشد، اما یادگیری استفاده از این اندیکاتور در چارچوب‌ روند حاکم بر بازار، این مسائل را توجیه خواهد کرد.

چرا شاخص قدرت نسبی (RSI) مهم است؟

• تریدرها می‌توانند از RSI برای پیشبینی رفتار یک سهام استفاده کنند.
• RSI می‌تواند به تریدرها کمک کند تا روندها و تغییر روندها را تایید کنند.
• می‌تواند موقعیت‌های «اشباع خرید» و «اشباع فروش» را شناسایی کند.
• می‌تواند به تریدرهای کوتاه مدت سیگنال‌های خرید و فروش بدهد.
• یک اندیکاتور تکنیکال است که می‌تواند همراه با اندیکاتورهای دیگر در استراتژی‌های معاملاتی استفاده شود.

استفاده از RSI با روندها

سطوح RSI را به تناسب روندها تغییر دهید

برای درک خوانش شاخص قدرت نسبی (RSI)، مهم است که روند اولیه سهام را بدانیم. برای مثال، تکنسین مشهور بازار کانستنس براون (Constance Brown) پیشنهاد داد که خوانش اشباع فروش RSI برای یک روند صعودی احتمالا کمی بالاتر از ۳۰ باشد و خوانش اشباع خرید برای یک روند نزولی کمی کمتر از ۷۰ می‌باشد.

همانطور که در چارت پایین می‌بینید، در حین یک روند نزولی، RSI به جای ۷۰، حوالی ۵۰ به سقف می‌خورد. برای تریدرها این می‌تواند یک سیگنال قابل اتکا برای بروز وضعیت‌های خرسی باشد.

زمانی که یک روند قوی در حال رخ دادن است، بسیاری از سرمایه گذاران برای شناسایی روند کلی و روند‌های قوی، یک خط افقی بین سطوح ۳۰ و ۷۰ می‌سازند. از سوی دیگر، زمانی که قیمت یک سهام یا دارایی در یک کانال افقی بلند مدت قرار دارد و در آن نوسان می‌کند، برای شناسایی سطوح اشباع خرید و اشباع فروش، کشیدن این خط افقی غیر ضروری است.

بر خلاف بازارهایی که دارای روند هستند، شاخص قدرت نسبی در بازارهایی که رنج می‌کنند (در یک محدوده مشخص نوسان می‌کنند) قابل اتکا نیست و نمی‌توان به آن استناد کرد. در واقع، بیشتر معامله‌گرها می‌دانند که سیگنال‌هایی که RSI در روندهای پر قدرت نزولی یا صعودی می‌دهد، ممکن است اشتباه باشد.

از سیگنال‌هایی استفاده کنید که با روند همخوانی دارد

تمرکز کانسپت‌های نسبی (Related) روی سیگنال‌های معامله‌گری است و همچنین تکنیک‌هایی که روند را تایید کنند. به بیان دیگر، به طور کلی از سیگنال های صعودی در زمانی که قیمت در روند صعودی قرار دارد استفاده می‌شود و به طور کلی سیگنال های نزولی در زمانی که یک سهم در روند نزولی قرار دارد ممکن است به معامله گران کمک کند. به بیان دیگر تضمینی برای تایید روندِ حاکم بر بازار است تا از هشدارهای کاذبی که می‌تواند در بازارهای دارای روند ایجاد شود، جلوگیری کند.

اشباع خرید یا اشباع فروش

به طور کلی، زمانی که اندیکاتور RSI در چارت از عدد ۳۰ عبور می‌کند، یک نشانه‌ی صعودی است و زمانی که از عدد ۷۰ عبور می‌کند، یک سیگنال نزولی است. به عبارت دیگر، می‌توان تفسیر کرد که RSI عدد ۷۰ و یا بالاتر نشان دهنده‌ی آن است که یک سهام بیش از حد خریداری شده و احتمالا قیمت کنونی بالاتر از قیمت واقعی آن است و ممکن است برای تغییر روند و یا اصلاح قیمتی آماده شود. همچنین RSI عدد ۳۰ و پایین‌تر از آن، نشان‌ٔدهنده فروش بیش از حد است و احتمالا ارزش واقعی آن بالاتر از قیمت کنونی است.

اشباع خرید به زمانی اشاره دارد که یک سهام بالاتر از ارزش واقعی آن معامله می‌شود، بر اساس نظر دست اندرکاران حوزه تحلیل تکنیکال و فاندامنتال، اشباع خرید به ما می‌گوید که اکنون قیمت بالاتر از چیزی که باید باشد است. تریدرها از اشباع خرید یک سهام این انتظار را دارند که اصلاح قیمتی در راه باشد و روند آن معکوس شود. در نتیجه اقدام به فروش سهام می‌کنند.

از سویی دیگر همین نظریه در مورد اشباع فروش نیز صادق است. زمانی که اندیکاتورهای تکنیکال مانند شاخص قدرت نسبی اشباع فروش را نشان می‌دهند، می‌تواند نشان دهنده‌ی این باشد که قیمت کنونی یک سهام پایین‌تر از ارزش واقعی آن است و تریدرها منتظر اصلاح قیمتی می‌مانند تا یک سهام را در پایین‌تر از ارزش واقعی آن خریداری کنند.

نمونه‌ای از واگرایی RSI

واگرایی RSI زمانی اتفاق میافتد که قیمت در روندی خلافِ RSI حرکت می‌کند. به بیان دیگر، ممکن است قبل از تغییر قیمت، چارت مربوطه، تغییر مُمنتم را نشان دهد. یک واگرایی مثبت زمانی اتفاق میافتد که خوانش RSI وضعیت اشباع فروش را پس از کفی بالا‌تر نشان دهد. (که در این حالت قیمت کفی پایین‌تر نشان خواهد داد) این می‌تواند نشان دهنده‌ی افزایش مُمنتم صعودی باشد و اگر محدوده اشباع فروش را روبه بالا بشکند، می‌تواند یک معامله جدید برای یک پوزیشن لانگ باز گردد.

یک واگرایی منفی (خرسی) زمانی که شاخص قدرت نسبی وضعیت اشباع خرید را پس از سقفی پایین‌تر از سقف قبلی نشان دهد و در این حالت قیمتی سقفی بالاتر از سقف قبلی نشان می‌دهد.

در چارت زیر می‌توانید ببینید که یک واگرایی مثبت زمانی تشکیل شد که RSI یک کف بالاتر تشکیل داد و قیمت سقفی جدید به ثبت رساند. این یک سیگنال معتبر است، اما ممکن است واگرایی در وضعیتی که یک سهام در یک روند طولانی مدت قرار گرفته است، بسیار نادر باشد. اگر با انعطاف بیشتری وضعیت اشباع خرید و اشباع فروش را خوانش کنیم، از سیگنال‌های بالقوه بیشتری بهره مند می‌شویم.

نمونه‌ای از برگشت‌های مثبت و منفی RSI

یک رابطه‌ای دیگری که بین RSI و قیمت وجود دارد و معامله‌گران به دنبال آن هستند، بازگشت‌های مثبت و منفی RSI است. یک بازگشت مثبت RSI ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که RSI به پایین‌ترین حد خود برسد که در این حالت پایین‌تر از کف قبلی خود است، در همین زمان که قیمت اوراق بهادار به یک کف قیمتی می‌رسد که بالاتر از کف قیمتی قبلی است. معامله‌گران این وضعیت را یک نشانه‌ی صعودی در نظر می‌گیرند و اقدام به خرید می‌کنند.

بالعکس؛ یک بازگشت منفی RSI ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که RSI به بالاترین حد خود برسد که در این حالت از سقف قبلی خود بالاتر است، در همین زمان که قیمت اوراق بهادار به یک سقف قیمتی می‌رسد که از سقف قبلی خود پایین‌تر است. این وضعیت یک نشانه‌ی نزولی برای تریدها است و اقدام به فروش دارایی می‌کنند.

نمونه‌ای از رد کردن نوسان RSI

یکی دیگر از تکنیک های معاملاتی با شاخص قدرت نسبی زمانی است که وقتی دوباره از قلمرو اشباع خرید یا اشباع فروش خارج می شود، آن را مورد سنجش قرار می‌دهند. نام این سیگنال، رد نوسان صعودی (Bullish swing rejection) است و شامل چهار بخش می‌باشد:

• شاخص قدرت نسبی (RSI) به محدوده اشباع فروش سقوط می‌کند
• شاخص قدرت نسبی به بالای ۳۰ باز می‌گردد.
• RSI بدون بازگشت به محدوده اشباع فروش، کف دیگری را ثبت می‌کند.
• سپس RSI آخرین سقف ثبت شده را شکست می‌دهد.

همانطور که در چارت زیر می‌بینید، اندیکاتور RSI به اشباع فروش رسیده بود، سطح ۳۰ را رو به بالا شکست، و پس از طی کردن مسیری مثبت، روندی معکوس پیدا کرد و در آستانه اشباع فروش یک کف ثبت کرد و پس از آن جهشی رو به بالا داشت. استفاده از شاخص قدرت نسبی (RSI) در این حالت، شبیه به ترسیم خط روند (Trend Line) در چارت قیمتی است.

همچنین در این حالت یک سیگنال خرسی هم وجود دارد که نام آن رد نوسان نزولی (Bearish swing rejection) است و دقیقا آیینه حالت رد نوسان صعودی است و این حالت نیز شامل ۴ بخش می‌باشد:

• شاخص قدرت نسبی (RSI) به محدوده اشباع خرید صعود می‌کند
• RSI به زیر ۷۰ باز می‌گردد.
• RSI بدون بازگشت به محدوده اشباع خرید، سقف دیگری را ثبت می‌کند.
• سپس RSI آخرین کف ثبت شده را شکست می‌دهد.

چارت زیر نشان دهنده حالت رد نوسان نزولی است. مانند بسیاری از تکنیک‌های معاملاتی، این سیگنال زمانی قابل اعتمادتر خواهد بود که با روند بلند مدت غالب مطابقت داشته باشد. سیگنال‌های خرسی در طول روندهای نزولی کمتر احتمال دارد که آلارم‌هایی کاذب ایجاد کند.

تقاوت بین RSI و MACD

MACD مخفف Moving Average Convergence Divergence است که به معنی «میانگین حرکتی همگرایی واگرایی» است. یک اندیکاتور ممنتم روند است که ارتباط بین دو میانگین حرکتی قیمت یک سهام را نشان می‌دهد. اندیکاتور MACD با کم کردن میانگین متحرک نمایی (EMA) 26 دوره‌ای ازEMA 12 دوره ای محاسبه می شود. نتیجه این محاسبات خط MACD می‌باشد.

مرتبط: اندیکاتور MACD چیست و چگونه با آن ترید می‌کنند؟

EMA ۹ روزه‌ی MACD به عنوان خط سیگنال شناخته می‌شود که در بالای خط MACD قرار می‌گیرد. این خط می‌تواند یک سیگنال خرید یا فروش باشد. تریدرها وقتی می‌بینند MACD این خط سیگنال را رو به بالا می‌شکند، آن را یک سیگنال صعودی در نظر می‌گیرند و اقدام به خرید اوراق بهادار می‌کنند و پوزیشن لانگ باز می‌کنند و زمانی که می‌بینند MACD این خط سیگنال را رو به پایین می‌شکند، آن را یک سیگنال نزولی در نظر می‌گیرند و اقدام به فروش می‌کنند و پوزیشن شورت باز می‌کنند.

شاخص نسبی قدرت اینگونه طراحی شده است که با توجه به سطوح اخیر قیمت‌های یک دارایی مشخص می‌کند که این دارایی به طور نسبی در محدوده اشباع خرید یا اشباع فروش قرار دارد. این محاسبات از طریق میانگین درصد سود و ضرر قیمت دارایی در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شود. بازه زمانی پیشفرض آن ۱۴ می‌باشد و این مقدار می‌تواند از ۰ تا ۱۰۰ تعیین شود.

میانگین حرکتی همگرایی واگرایی یا MACD، ارتباط بین دو میانگین متحرک نمایی (EMA) را اندازه‌گیری می‌کند، در حالی که شاخص قدرت نسبی ممنتم تغییر قیمت یک سهام را در رابطه با سقف‌ها و کف‌های اخیر قیمت اندازه گیری می‌کند. معمولا این دو اندیکاتور در کنار همدیگر استفاده می‌شود تا به تحلیل‌گران تصویری دقیق‌تر و فنی‌تر از وضعیت بازار بدهد.

هر دو اندیکاتور ممنتم یک دارایی را اندازه‌گیری می‌کنند. با این حال، آن‌ها فاکتورهای مختلفی را اندازه‌گیری می‌کنند. بنابراین آن‌ها گاهی نشانه های متناقضی از خود نشان می‌دهند. برای مثلا ممکن است شاخص قدرت نسبی برای مدت کوتاهی بالای ۷۰ باشد و نشان دهنده آن باشد که اوراق بهادار در سمت خرید بیش از حد گسترش یافته است و به اصطلاح در وضعیت Overextended قرار دارد.

در همین حال، MACD می‌تواند نشان دهد که ممنتم خرید برای یک سهام همچنان در حال افزایش است. هر یک از این اندیکاتورها ممکن است با نشان دادن واگرایی از قیمت، تغییر روند آتی را نشان دهد (قیمت همچنان بالاتر می‌رود در حالی که اندیکاتور پایین‌تر می‌رود و یا برعکس).

محدودیت‌های RSI

شاخص قدرت نسبی (RSI) ممنتم قیمتی خرسی و گاوی را با هم مقایسه می‌کند و نتایج آن را در یک نمودار خطی زیر چارت قیمتی نمایش می‌دهد. مانند بیشتر اندیکاتورهای تکنیکال، این سیگنال‌ها زمانی قابل اعتماد است که در روند بلند مدت مطابقت داشته باشد.

سیگنال‌های بازگشتی بسیار نادر هستند و کار دشواری است تا آن‌ها را از نشانه‌های کاذب (False Alarm) شناسایی کنیم. برای مثال، یک تقطیع صعودی، کاهش قیمت سهام را به دنبال خواهد داشت.
وضعیت منفی کاذب (False Negative) به زمانی که یک تقطیع نزولی ایجاد شود گفته می‌شود و در این حالت افزایش قیمت سهام شتاب بیشتری خواهد گرفت.

از آنجایی که این اندیکاتور ممنتم را نمایش می‌دهد، زمانی که یک دارایی ممنتمی پیدا می‌کند (در هر جهتی)، می‌تواند برای مدت طولانی در وضعیت اشباع خرید و یا اشباع فروش باقی بماند. در نتیجه، شاخص قدرت نسبی در بازارهای نوسانی (بازار رنج) بیشترین کاربرد را دارد زیرا قیمت یک دارایی در جهت‌های خرسی و گاوی متعددی حرکت می‌کند.

شاخص قدرت نسبی (RSI) به چه معناست؟

شاخص قدرت نسبی، ممنتم قیمت یک سهام یا اوراق بهادار را اندازه‌گیری می‌کند. ایده‌ی اصلی پشت RSI این است که نشان دهد معامله گران چقدر سریع یک سهام را خرید و فروش می‌کنند. شاخص RSI عددی بین ۰ تا ۱۰۰ را به ما نشان می‌دهد.

اگر شاخص RSI عدد ۳۰ یا زیر آن را نشان دهد، بدان معناست که سهام در وضعیت اشباع فروش قرار دارد، و اگر شاخص عدد ۷۰ یا بالاتر از را نشان دهد، نشان دهنده‌ی وضعیت اشباع خرید است. معمولا تریدرها چارت RSI را زیر چارت قیمتی می‌اندازند تا قادر باشند ممنتم‌های اخیر با قیمت بازار را مقایسه کنند.

اگر RSI پایین بود خرید کنیم؟

برخی از تریدرها RSI زیر ۳۰ را به عنوان یک سیگنال خرید می‌شناسند. این مسئله به این خاطر است که شاخص قدرت نسبی زیر ۳۰ نشان دهنده فروش بیش از اندازه است، در نتیجه سهام برای یک بازگشت قیمتی آماده شده است. اگرچه برای اطمینان پیدا کردن باید نگاهی کلی‌تر به سهام و بازار داشته باشیم. مثلا اگر اوراق بهادار در یک روند نزولی مهمی گرفتار شده باشد، برای مدتی در سطح اشباع فروش معامله خواهد شد. تریدرها در این وضعیت ممکن است خرید خود را به تاخیر بیندازند تا زمانی که دیگر اندیکاتورهای تکنیکال سیگنال خرید آن‌ها را تایید کند.

اگر RSI بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟

کارایی اصلی شاخص قدرت نسبی این است که به ما نشان می‌دهد که یک اوراق بهادار در وضعیت اشباع خرید و اشباع فروش قرار دارد، اگر شاخص RSI بالا باشد، بدان معنی است یک اوراق بهادار در وضعیت اشباع خرید قرار دارد و ممکن است با ریزش قیمتی مواجه شود. در نتیجه، شاخص قدرت نسبی بالا می‌تواند سیگنالی برای فروش اوراق بهادار باشد.

چه تفاوتی بین RSI و MACD وجود دارد؟

RSI و MACD هردو ممنتم را اندازه گیری می‌کنند و می‌تواند به تریدرها کمک کند تا فعالیت‌های معاملاتی اخیر یک اوراق بهادار را درک کنند. با این حال، این دو اندیکاتور از راه‌های متفاوتی این کار را انجام می‌دهند.

در اصل، MACD با هموارسازی حرکات اخیر قیمتی اوراق بهادار کار می‌کند. همچنین از مقایسه خط روند میان مدت با یک خط روند کوتاه مدت، تغییرات اخیر قیمت آن را نشان می دهد. سپس تریدرها می‌توانند تصمیمات خرید و فروش خود را بر این اساس قرار دهند که آیا «خط روند کوتاه مدت» از «خط روند بلند مدت» بالاتر یا پایین‌تر خواهد رفت.

منبع: Investopedia